
Beeld: Tero Vesalainen
Sociale gevolgen
Om diverse redenen geeft medisch-wetenschappelijk onderzoek een beperkt en vertekend beeld van de negatieve sociale1Het ligt voor de hand dat negatieve sociale gevolgen als gevolg van maatschappelijke uitsluiting resulteren in negatieve economische gevolgen. Over de economische gevolgen is jammer genoeg nog minder bekend dan over de sociale gevolgen. gevolgen van het niet-accepteren van seksediversiteit door de maatschappij. Er is bovendien weinig onderzoek verricht naar de gevolgen van het persoonlijk trauma. Maar de gegevens die beschikbaar zijn uit recent onderzoek zijn verontrustend. Voor een deel kunnen gezondheidswerkers de problematiek constateren, maar het behoort niet tot hun taak de maatschappij te veranderen. Zelfs als zij dat zouden willen, hebben zij te weinig maatschappelijke invloed om de noodzakelijke verandering te realiseren. En zelfs als ze het zouden kunnen, is hun betrokkenheid bij het ontstaan en het in stand houden van de problematiek reden om gepast afstand te houden2Voor veel gezondheidswerkers is het moeilijk te accepteren dat zij op zijn minst betrokken zijn bij het ontstaan en in stand houden van problemen die intersekse mensen ondervinden in de maatschappij. Hoewel er tal van publicaties zijn die hierop wijzen en intersekse activisten zich steeds luider laten horen, wordt de visie van intersekse mensen die het niet eens zijn met de behandeling nog steeds bewust of onbewust onjuist weergegeven. Dat is bijvoorbeeld het geval in de reactie van Cools et al. op het rapport van de Europese commissaris voor de mensenrechten(Cools 20169Cools M, Simmonds M, Elford S, Gorter J, Ahmed SF, D’Alberton F, et al. Response to the Council of Europe Human Rights Commissioner's Issue Paper on Human Rights and Intersex ) en een prioriteitenoverzicht van Meyer-Bahlburg(Meyer-Bahlburg 20171Meyer-Bahlburg HFL. Intersex Care Development: Current Priorities. LGBT Health. 2017. https://doi.org/10.1089/lgbt.2017.0021 )..

Nederland
In Nederland is door het Sociaal en Cultureel Planbureau verkennend onderzoek gedaan – ook daarin wordt geconcludeerd:
- dat intersekse/DSD niet alleen lichamelijke gevolgen heeft,
- dat intersekse mensen afwegen tegenover wie ze open zijn,
- dat zij zich aanpassen of situaties vermijden zodat hun conditie onzichtbaar blijft,
- dat intersekse/DSD relatievorming, het zelfbeeld als partner of het vormgeven aan een kinderwens kan bemoeilijken,
- dat er sprake is van schaamte en angst voor ongewenste reacties,
- dat die reacties vooral voortkomen uit onwetendheid, ongemak en onbegrip,
- dat de meeste geïnterviewde mensen met intersekse/DSD dit personen in hun sociale omgeving vrijwel niet kwalijk nemen,
- dat ze ongewenste reacties in hun eigen omgeving nauwelijks lijken te associëren met non-acceptatie of discriminatie(Van Lisdonk 2014).
Dat beeld komt overeen met de resultaten van het onderzoek dat Margriet van Heesch heeft uitgevoerd. In dat onderzoek vertelden 42 intersekse personen in interviews van twee tot zes uur hun levensnarratieven. Het vertellen ervan bleek een urgentie te hebben in hun leven. Sommigen hadden hun verhaal nog niet eerder aan iemand buiten de medische beroepsgroep durven vertellen – Van Heesch beschrijft een situatie van ‘secret stardom’ waarbij de patiënt door gezondheidswerkers wordt behandeld als iemand die heel speciaal is en door artsen bijzonder gewaardeerd wordt, maar die door de geheimhouding niet dezelfde waardering ziet in de maatschappij. Toch wilden de geïnterviewde intersekse mensen dat hun ervaringen niet verloren zouden gaan omdat ze hoopten dat anderen ervan zouden kunnen leren; zij wensten dat het vertellen van hun verhaal het taboe en het stigma op hun geslachtsvariatie zou ombuigen naar meer openheid en minder schaamte.(Van Heesch 20152Van Heesch MA. Ze Wisten Niet of Ik een Jongen of Meisje Was: Kennis, Keuze en Geslachtsvariaties - over het Leven Met en Kennen van Intersekse Condities in Nederland [Proefschrift]. )
In de aanbevelingen voor de toekomst schrijft Van Heesch:
Ik hoop dat de zes discoursen die het stigma en het taboe rondom geslachtsvariaties beïnvloedden, uitgedaagd zullen worden. Te noemen: binaire genderopposities, voortplantingsimperatief, heteronormativiteit, homofobie, coïtale imperatief en de geneesbaarheid van interseksualiteit.(Van Heesch 20152Van Heesch MA. Ze Wisten Niet of Ik een Jongen of Meisje Was: Kennis, Keuze en Geslachtsvariaties - over het Leven Met en Kennen van Intersekse Condities in Nederland [Proefschrift]. )
Van Heesch slaat hiermee de spijker op de kop omdat deze zes discoursen voor een belangrijk deel de grondslag vormen voor de medische behandeling van niet-medische problemen. Dit is dan ook precies wat NNID in nieuwe kwaliteitsstandaard voor DSD wil terugzien: de erkenning dat een aanmerkelijk deel van de nu nog verstrekte ‘medische’ zorg voor intersekse/DSD niet tot de taak van gezondheidswerkers behoort.
Hoewel het onderzoek van Van Heesch daar wel enig inzicht in geeft, is het niet duidelijk wat de gevolgen zijn van de zes discoursen die Van Heesch noemt. Daarvoor is meer onderzoek in Nederland noodzakelijk. Zolang dat onderzoek niet is uitgevoerd, kan worden gekeken naar onderzoeksresultaten uit Australië en Europa.

Australië

Data: Jones et al. 2016
Onderzoek naar de ervaringen van intersekse mensen in Australië(Jones 201610Jones T, Hart B, Carpenter M, Ansara G, Leonard W, Lucke J. Intersex: Stories and Statistics from Australia: Open Book Publishers; 2016. https://doi.org/10.11647/OBP.0089 ) toonde o.a. aan dat 18% van de deelnemers aan het onderzoek alleen de lagere school heeft bezocht (tegen 2 procent voor de rest van de bevolking). Dat percentage is ook hoger dan het aantal transgender personen in Australië dat de middelbare school niet heeft afgemaakt.
De onderzoekers zeggen hierover:
Gezien het feit dat Australische jongeren wettelijk verplicht zijn om tot 15-17 jaar op school te blijven (afhankelijk van de wetten van de staat en het gebied), suggereerde deze verstoring van het onderwijs dat er problemen zijn geweest voor mensen met intersekse variaties, hetzij in de schoolcontext zelf, hetzij in relatie tot hun algemene ervaringen op schoolleeftijd, op een manier die het succes van het onderwijs beïnvloedde en betekende dat ze de school verlieten zonder daar voor hen bereikbare kwalificaties, die in de huidige tijd steeds noodzakelijker worden voor het vinden van werk.3Originele tekst: Given that by law Australian young people are required to stay in schools until 15-17 years of age (depending on state and territory laws), this educational disruption suggested that there have been difficulties for people with intersex variations either in school contexts themselves, and/or in relation to their general experiences at schooling age, in ways which affected schooling success and meant they dropped out of/left schools without being able to take advantage of the full qualifications available to them there, and increasingly necessary for opening up job opportunities in modern times. Opvallend is dat intersekse personen bij het hoger onderwijs juist beter dan gemiddeld presteren.

Data: Jones et al. 2016
Ook het inkomen van intersekse mensen blijft sterk achter bij het gemiddelde. Terwijl het gemiddelde inkomen in Australië ruim 80.000 Australische dollars per jaar bedroeg, verdiende 63 procent van de deelnemers aan het onderzoek minder dan A$ 41.000, en 41 procent zelfs minder dan A$ 20.000.
Het percentage werkzoekenden lag met 12 procent hoger dan het gemiddelde voor de Australische bevolking, en tussen de percentages van 9 tot 15 procent die genoemd worden voor de werkzoekende transgender personen.
Hoewel de medische behandeling van seksediversiteit in Australië niet wezenlijk afwijkt van die in Nederland, is het mogelijk dat door de grotere afstand van inwoners tot gespecialiseerde medische centra de ervaringen van de deelnemers aan het onderzoek sterk verschillen van de ervaringen van intersekse mensen in Europa. Om die reden verdient het aanbeveling een soortgelijk onderzoek, waarbij de deelnemers niet noodzakelijkerwijs uit een gemedicaliseerde omgeving komen, ook in Europa uit te voeren.
aanbevolen boeken aanbevolen boeken aanbevolen boeken aanbevolen boeken aanbevolen boeken aanbevolen boeken
In dit Engelstalige boek is auteur Georgiann Davis in de eerste plaats wetenschapper en daarna pas intersekse persoon. Haar ervaringen als intersekse persoon zijn door het hele boek voelbaar, maar staan de wetenschappelijke benadering van het onderwerp geen moment in de weg. Contesting Intersex schetst een breed, en vaak onthutsend, beeld van een sociale beweging die zich probeert te ontworstelen aan een door de maatschappij opgelegde medicalisering. Daarbij komen zowel intersekse mensen als gezondheidswerkers aan het woord.
Georgiann Davis
Contesting Intersex: the Dubious Diagnosis
New York University Press
ISBN 9781479887040
Voor haar proefschrift interviewde Margriet van Hees tientallen intersekse personen. Door het herschikken en interfereren van de kennis uit hun levensverhalen met de kennis uit medische narratieven is een meervoudig perspectief ontstaan. Dit onderzoek draagt bij aan het beschouwen van intersekse mensen als volwaardig; met volwaardige lichamen, volwaardige levens en een volwaardige seksualiteit.
Margriet van Heesch
Ze wisten niet of ik een jongen of een meisje was: kennis, keuze en geslachtsvariaties
Vossiuspers UvA.
ISBN 9789056297640
aanbevolen boeken aanbevolen boeken aanbevolen boeken aanbevolen boeken aanbevolen boeken aanbevolen boeken

Europa
Recent onderzoek in Europa onder intersekse mensen die bekend zijn bij DSD-behandelcentra, toont aan dat in vergelijking met de controlegroep 3,8 maal zoveel deelnemers aan het onderzoek een zelfmoordpoging hebben ondernomen. Omdat een belangrijke groep deelnemers geen antwoord op de betreffende vraag heeft gegeven, vermoeden de onderzoekers dat het werkelijke percentage nog hoger ligt. Het aantal intersekse personen met psychische klachten is in dit onderzoek 4,3 maal zo hoog als in de controlegroep.(Falhammar 20183Falhammar H, Claahsen-van der Grinten HL, Reisch N, Slowikowska-Hilczer J, Nordenstrom A, Roehle R, et al. Health Status in 1040 Adults with Disorders of Sex Development (DSD): A European Multicenter ).

Data: Falhammar et al. 2018
Het is onbekend of de psychische problemen en het hoge percentage zelfmoordpogingen symptomen van de DSD-diagnoses zijn. Dat deze percentages ook bij seksueel misbruikte kinderen4De WHO definitie voor seksueel misbruik van kinderen luidt: “Child sexual abuse is the involvement of a child in sexual activity that he or she does not fully comprehend, is unable to give informed consent to, or for which the child is not developmentally prepared and cannot give consent, or that violates the laws or social taboos of society. Child sexual abuse is evidenced by this activity between a child and an adult or another child who by age or development is in a relationship of responsibility, trust or power, the activity being intended to gratify or satisfy the needs of the other person.”(Wells 200311Wells D, Taylor W, Smith T, Welborn A, World Health Organization. Child Sexual Abuse. Guidelines for Medico-Legal Care for Victims of Sexual Violence. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 2003. p. ) sterk verhoogd zijn(Browne 198612Browne A, Finkelhor D. Impact of Child Sexual Abuse: A Review of the Research. Psychological Bulletin. 1986;99(1):66. https://doi.org/10.1037//0033-2909.99.1.66 , Cook 200526Cook A, Spinazzola J, Ford J, Lanktree C, Blaustein M, Cloitre M, et al. Complex Trauma in Children and Adolescents. Psychiatric annals. 2005;35(5):390-398. https://doi.org/10.3928/00485713-20050501-05 , Fergusson 19964Fergusson DM, Horwood LJ, Lynskey MT. Childhood Sexual Abuse and Psychiatric Disorder in Young Adulthood: II. Psychiatric Outcomes of Childhood Sexual Abuse. Journal of the American Academy of Child & ), dat sommige medische behandelingen en onderzoeken (waaronder een test die beschreven wordt als ‘clitoral sensory testing and vibratory sensory testing’(Yang 200713Yang J, Felsen D, Poppas DP. Nerve Sparing Ventral Clitoroplasty: Analysis of Clitoral Sensitivity and Viability. The Journal of urology. 2007;178(4):1598-1601. https://doi.org/10.1016/j.juro.2007.05.097 )) voor intersekse kinderen als seksueel misbruik kunnen worden geclassificeerd(Alexander 19975Alexander T. The Medical Management of Intersexed Children: An Analogue for Childhood Sexual Abuse Rohnert Park, CA, USA: Intersex Society of North America; 1997. URL: http://www.isna.org/articles/analog. , Dreger 201514Dreger AD. Rejecting the Tranquilizing Drug of Gradualism in Intersex Care [Blog]. 2015 [bewerkt 21 november 2015; geraadpleegd 24 november 2015]. URL: http://www.alicedreger.com/DSD_human_rights , Jones 201610Jones T, Hart B, Carpenter M, Ansara G, Leonard W, Lucke J. Intersex: Stories and Statistics from Australia: Open Book Publishers; 2016. https://doi.org/10.11647/OBP.0089 , Knight 201715Knight K, Tamar-Mattis S. "I Want to Be Like Nature Made Me": Medically Unnecessary Surgeries on Intersex Children in the Us. New York, NY, USA: Human Rights Watch / interAct, , Wiesemann 20106Wiesemann C. Ethical Guidelines for the Clinical Management of Intersex. Sexual Development. 2010;4(4-5):300-303. https://doi.org/10.1159/000316232 ), dat wetenschappers en instanties de medische behandeling die een groep intersekse kinderen ondergaat vergelijkbaar acht met Vrouwelijke Genitale Verminking5De VN-definitie voor Vrouwelijke Genitale Verminking luidt: “The term ‘female genital mutilation’ (also called ‘female genital cutting’ and ‘female genital mutilation/cutting’) refers to all procedures involving partial or total removal of the external female genitalia or other injury to the female genital organs for non-medical reasons.”(WHO 200827WHO, OHCHR, UNAIDS, UNDP, UNECA, UNESCO, et al. Eliminating Female Genital Mutilation: An Interagency Statement -Ohchr, Unaids, Undp, Uneca, Unesco, Unfpa, Unhcr, Unicef, Unifem, Who. Geneva, Switzerland: World Health Organization, ). (VGV) (Dreger 199816Dreger AD. “Ambiguous Sex”—or Ambivalent Medicine?: Ethical Issues in the Treatment of Intersexuality. Hastings Center Report. 1998;28(3):24-35. https://doi.org/10.2307/3528648 , Earp 201817Earp BD, Steinfeld R. Genital Autonomy and Sexual Well-Being. Current Sexual Health Reports. 2018;10(1):7-17. https://doi.org/10.1007/s11930-018-0141-x , Ehrenreich 20057Ehrenreich N, Barr M. Intersex Surgery, Female Genital Cutting, and the Selective Condemnation of "Cultural Practices". Harvard Civil Rights-Civil Liberties Law Review. 2005;40:71. , Fraser 201618Fraser S, Reisel D. Constructing the Female Body: Using Female Genital Mutilation Law to Address Genital-Normalizing Surgery on Intersex Children in the United States. International Journal of Human Rights in , GFMK 201419Gleichstellungs- und Frauenministerinnen und -minister, -senatorinnen und -senatoren der Länder (GFMK), redactie Beschlüsse. 24. Konferenz der Gleichstellungs- und Frauenministerinnen und -minister, -senatorinnen und -senatoren der Länder (GFMK); 2014 1-2 oktober; , Green 200520Green FJ. From Clitoridectomies to ‘Designer Vaginas’: The Medical Construction of Heteronormative Female Bodies and Sexuality through Female Genital Cutting. Sexualities, Evolution & Gender. 2005;7(2):153-187. https://doi.org/10.1080/14616660500200223 , OHCHR 201521Office of the United Nations High Commisioner for Human Rights (OHCHR). Good Practices and Major Challenges in Preventing and Eliminating Female Genital Mutilation - Report of the Office of the , Pūras 201622Pūras D. Report of the Special Rapporteur on the Right of Everyone to the Enjoyment of the Highest Attainable Standard of Physical and Mental Health. United Nations, General Assembly, 4 ) en dat een groeiend aantal intersekse mensen zegt de medische aandacht als (seksueel) misbruik te hebben ervaren(Blair 2015, Frader 201523Frader JE. A Pediatrician's View. Narrative Inquiry in Bioethics. 2015;5(2):139-142. https://doi.org/10.1353/nib.2015.0040 , Meoded Danon 20188Meoded Danon L. Time Matters for Intersex Bodies: Between Socio-Medical Time and Somatic Time. Social Science & Medicine. 2018;208:89-97. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2018.05.019 , Monro 201724Monro S, Crocetti D, YeadonLee T, Garland F, Travis M. Intersex, variations of sex characteristics, and dsd: the need for change. Huddersfield, UK: University of Huddersfield, October 2017. Nr. 978-1-86218-151-9. , Viloria 201725Viloria H. Born Both: An Intersex Life. New York, NY, USA: Hachette Books; 2017. ), doet vermoeden dat de medische aandacht de oorzaak is en niet de diagnose.

Meer sociale gevolgen
Vaak wordt aangenomen dat weinig of geen data beschikbaar zijn over de sociale gevolgen van intersekse. Maar in wetenschappelijke publicaties wordt dergelijke informatie regelmatig gepubliceerd. Jammer genoeg spelen de sociale gevolgen zelden een hoofdrol in het onderzoek; de resultaten worden vaak verzameld als onderdeel van breder medisch onderzoek.
De publicaties gaan meestal niet in op mogelijke oorzaken. Echter, er is geen wetenschappelijk bewijs dat schooluitval, het niet kunnen vinden van een partner, en suïcide-gedachten, symptomen zijn van seksediversiteit. Sociale uitsluiting is de meest voor de hand liggende oorzaak.
Denk je aan zelfmoord? Neem contact op met 0900-0113. Crisislijn 24/7 open of doe de zelfhulpcursus (www.113.nl). Anoniem, vertrouwelijk, en zonder kosten.
Denk je aan zelfmoord? Neem contact op met 0900-0113. Crisislijn 24/7 open of doe de zelfhulpcursus (www.113.nl). Anoniem en vertrouwelijk.

Referenties
1 | Meyer-Bahlburg HFL. Intersex Care Development: Current Priorities. LGBT Health. 2017. https://doi.org/10.1089/lgbt.2017.0021 |
2 | Van Heesch MA. Ze Wisten Niet of Ik een Jongen of Meisje Was: Kennis, Keuze en Geslachtsvariaties - over het Leven Met en Kennen van Intersekse Condities in Nederland [Proefschrift]. Vossiuspers, Amsterdam, Nederland: Universiteit van Amsterdam; 2015. |
3 | Falhammar H, Claahsen-van der Grinten HL, Reisch N, Slowikowska-Hilczer J, Nordenstrom A, Roehle R, et al. Health Status in 1040 Adults with Disorders of Sex Development (DSD): A European Multicenter Study. Endocrine Connections. 2018. https://doi.org/10.1530/ec-18-0031 |
4 | Fergusson DM, Horwood LJ, Lynskey MT. Childhood Sexual Abuse and Psychiatric Disorder in Young Adulthood: II. Psychiatric Outcomes of Childhood Sexual Abuse. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 1996;35(10):1365-1374. https://doi.org/10.1097/00004583-199610000-00024 |
5 | Alexander T. The Medical Management of Intersexed Children: An Analogue for Childhood Sexual Abuse Rohnert Park, CA, USA: Intersex Society of North America; 1997. URL: http://www.isna.org/articles/analog. |
6 | Wiesemann C. Ethical Guidelines for the Clinical Management of Intersex. Sexual Development. 2010;4(4-5):300-303. https://doi.org/10.1159/000316232 |
7 | Ehrenreich N, Barr M. Intersex Surgery, Female Genital Cutting, and the Selective Condemnation of "Cultural Practices". Harvard Civil Rights-Civil Liberties Law Review. 2005;40:71. |
8 | Meoded Danon L. Time Matters for Intersex Bodies: Between Socio-Medical Time and Somatic Time. Social Science & Medicine. 2018;208:89-97. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2018.05.019 |
9 | Cools M, Simmonds M, Elford S, Gorter J, Ahmed SF, D’Alberton F, et al. Response to the Council of Europe Human Rights Commissioner's Issue Paper on Human Rights and Intersex People. European urology. 2016. |
10 | Jones T, Hart B, Carpenter M, Ansara G, Leonard W, Lucke J. Intersex: Stories and Statistics from Australia: Open Book Publishers; 2016. https://doi.org/10.11647/OBP.0089 |
11 | Wells D, Taylor W, Smith T, Welborn A, World Health Organization. Child Sexual Abuse. Guidelines for Medico-Legal Care for Victims of Sexual Violence. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 2003. p. 75-93. |
12 | Browne A, Finkelhor D. Impact of Child Sexual Abuse: A Review of the Research. Psychological Bulletin. 1986;99(1):66. https://doi.org/10.1037//0033-2909.99.1.66 |
13 | Yang J, Felsen D, Poppas DP. Nerve Sparing Ventral Clitoroplasty: Analysis of Clitoral Sensitivity and Viability. The Journal of urology. 2007;178(4):1598-1601. https://doi.org/10.1016/j.juro.2007.05.097 |
14 | Dreger AD. Rejecting the Tranquilizing Drug of Gradualism in Intersex Care [Blog]. 2015 [bewerkt 21 november 2015; geraadpleegd 24 november 2015]. URL: http://www.alicedreger.com/DSD_human_rights |
15 | Knight K, Tamar-Mattis S. "I Want to Be Like Nature Made Me": Medically Unnecessary Surgeries on Intersex Children in the Us. New York, NY, USA: Human Rights Watch / interAct, July 2017. Nr. 978-1-6231-35027. |
16 | Dreger AD. “Ambiguous Sex”—or Ambivalent Medicine?: Ethical Issues in the Treatment of Intersexuality. Hastings Center Report. 1998;28(3):24-35. https://doi.org/10.2307/3528648 |
17 | Earp BD, Steinfeld R. Genital Autonomy and Sexual Well-Being. Current Sexual Health Reports. 2018;10(1):7-17. https://doi.org/10.1007/s11930-018-0141-x |
18 | Fraser S, Reisel D. Constructing the Female Body: Using Female Genital Mutilation Law to Address Genital-Normalizing Surgery on Intersex Children in the United States. International Journal of Human Rights in Healthcare. 2016;9(1). https://doi.org/10.1108/IJHRH-05-2015-0014 |
19 | Gleichstellungs- und Frauenministerinnen und -minister, -senatorinnen und -senatoren der Länder (GFMK), redactie Beschlüsse. 24. Konferenz der Gleichstellungs- und Frauenministerinnen und -minister, -senatorinnen und -senatoren der Länder (GFMK); 2014 1-2 oktober; Wiesbaden, Deutschland: Hessisches Ministerium für Soziales und Integration |
20 | Green FJ. From Clitoridectomies to ‘Designer Vaginas’: The Medical Construction of Heteronormative Female Bodies and Sexuality through Female Genital Cutting. Sexualities, Evolution & Gender. 2005;7(2):153-187. https://doi.org/10.1080/14616660500200223 |
21 | Office of the United Nations High Commisioner for Human Rights (OHCHR). Good Practices and Major Challenges in Preventing and Eliminating Female Genital Mutilation - Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. United Nations - General Assembly, 2015. Rapport Nr. A/HRC/29/20. |
22 | Pūras D. Report of the Special Rapporteur on the Right of Everyone to the Enjoyment of the Highest Attainable Standard of Physical and Mental Health. United Nations, General Assembly, 4 april 2016. Nr. A/HRC/32/33. |
23 | Frader JE. A Pediatrician's View. Narrative Inquiry in Bioethics. 2015;5(2):139-142. https://doi.org/10.1353/nib.2015.0040 |
24 | Monro S, Crocetti D, YeadonLee T, Garland F, Travis M. Intersex, variations of sex characteristics, and dsd: the need for change. Huddersfield, UK: University of Huddersfield, October 2017. Nr. 978-1-86218-151-9. |
25 | Viloria H. Born Both: An Intersex Life. New York, NY, USA: Hachette Books; 2017. |
26 | Cook A, Spinazzola J, Ford J, Lanktree C, Blaustein M, Cloitre M, et al. Complex Trauma in Children and Adolescents. Psychiatric annals. 2005;35(5):390-398. https://doi.org/10.3928/00485713-20050501-05 |
27 | WHO, OHCHR, UNAIDS, UNDP, UNECA, UNESCO, et al. Eliminating Female Genital Mutilation: An Interagency Statement -Ohchr, Unaids, Undp, Uneca, Unesco, Unfpa, Unhcr, Unicef, Unifem, Who. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2008. Rapport Nr. 978 92 4 159644 2. |

Beeld: -slav-
1 | Meyer-Bahlburg HFL. Intersex Care Development: Current Priorities. LGBT Health. 2017. https://doi.org/10.1089/lgbt.2017.0021 |
2 | Van Heesch MA. Ze Wisten Niet of Ik een Jongen of Meisje Was: Kennis, Keuze en Geslachtsvariaties - over het Leven Met en Kennen van Intersekse Condities in Nederland [Proefschrift]. Vossiuspers, Amsterdam, Nederland: Universiteit van Amsterdam; 2015. |
3 | Falhammar H, Claahsen-van der Grinten HL, Reisch N, Slowikowska-Hilczer J, Nordenstrom A, Roehle R, et al. Health Status in 1040 Adults with Disorders of Sex Development (DSD): A European Multicenter Study. Endocrine Connections. 2018. https://doi.org/10.1530/ec-18-0031 |
4 | Fergusson DM, Horwood LJ, Lynskey MT. Childhood Sexual Abuse and Psychiatric Disorder in Young Adulthood: II. Psychiatric Outcomes of Childhood Sexual Abuse. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 1996;35(10):1365-1374. https://doi.org/10.1097/00004583-199610000-00024 |
5 | Alexander T. The Medical Management of Intersexed Children: An Analogue for Childhood Sexual Abuse Rohnert Park, CA, USA: Intersex Society of North America; 1997. URL: http://www.isna.org/articles/analog. |
6 | Wiesemann C. Ethical Guidelines for the Clinical Management of Intersex. Sexual Development. 2010;4(4-5):300-303. https://doi.org/10.1159/000316232 |
7 | Ehrenreich N, Barr M. Intersex Surgery, Female Genital Cutting, and the Selective Condemnation of "Cultural Practices". Harvard Civil Rights-Civil Liberties Law Review. 2005;40:71. |
8 | Meoded Danon L. Time Matters for Intersex Bodies: Between Socio-Medical Time and Somatic Time. Social Science & Medicine. 2018;208:89-97. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2018.05.019 |
9 | Cools M, Simmonds M, Elford S, Gorter J, Ahmed SF, D’Alberton F, et al. Response to the Council of Europe Human Rights Commissioner's Issue Paper on Human Rights and Intersex People. European urology. 2016. |
10 | Jones T, Hart B, Carpenter M, Ansara G, Leonard W, Lucke J. Intersex: Stories and Statistics from Australia: Open Book Publishers; 2016. https://doi.org/10.11647/OBP.0089 |
11 | Wells D, Taylor W, Smith T, Welborn A, World Health Organization. Child Sexual Abuse. Guidelines for Medico-Legal Care for Victims of Sexual Violence. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 2003. p. 75-93. |
12 | Browne A, Finkelhor D. Impact of Child Sexual Abuse: A Review of the Research. Psychological Bulletin. 1986;99(1):66. https://doi.org/10.1037//0033-2909.99.1.66 |
13 | Yang J, Felsen D, Poppas DP. Nerve Sparing Ventral Clitoroplasty: Analysis of Clitoral Sensitivity and Viability. The Journal of urology. 2007;178(4):1598-1601. https://doi.org/10.1016/j.juro.2007.05.097 |
14 | Dreger AD. Rejecting the Tranquilizing Drug of Gradualism in Intersex Care [Blog]. 2015 [bewerkt 21 november 2015; geraadpleegd 24 november 2015]. URL: http://www.alicedreger.com/DSD_human_rights |
15 | Knight K, Tamar-Mattis S. "I Want to Be Like Nature Made Me": Medically Unnecessary Surgeries on Intersex Children in the Us. New York, NY, USA: Human Rights Watch / interAct, July 2017. Nr. 978-1-6231-35027. |
16 | Dreger AD. “Ambiguous Sex”—or Ambivalent Medicine?: Ethical Issues in the Treatment of Intersexuality. Hastings Center Report. 1998;28(3):24-35. https://doi.org/10.2307/3528648 |
17 | Earp BD, Steinfeld R. Genital Autonomy and Sexual Well-Being. Current Sexual Health Reports. 2018;10(1):7-17. https://doi.org/10.1007/s11930-018-0141-x |
18 | Fraser S, Reisel D. Constructing the Female Body: Using Female Genital Mutilation Law to Address Genital-Normalizing Surgery on Intersex Children in the United States. International Journal of Human Rights in Healthcare. 2016;9(1). https://doi.org/10.1108/IJHRH-05-2015-0014 |
19 | Gleichstellungs- und Frauenministerinnen und -minister, -senatorinnen und -senatoren der Länder (GFMK), redactie Beschlüsse. 24. Konferenz der Gleichstellungs- und Frauenministerinnen und -minister, -senatorinnen und -senatoren der Länder (GFMK); 2014 1-2 oktober; Wiesbaden, Deutschland: Hessisches Ministerium für Soziales und Integration |
20 | Green FJ. From Clitoridectomies to ‘Designer Vaginas’: The Medical Construction of Heteronormative Female Bodies and Sexuality through Female Genital Cutting. Sexualities, Evolution & Gender. 2005;7(2):153-187. https://doi.org/10.1080/14616660500200223 |
21 | Office of the United Nations High Commisioner for Human Rights (OHCHR). Good Practices and Major Challenges in Preventing and Eliminating Female Genital Mutilation - Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. United Nations - General Assembly, 2015. Rapport Nr. A/HRC/29/20. |
22 | Pūras D. Report of the Special Rapporteur on the Right of Everyone to the Enjoyment of the Highest Attainable Standard of Physical and Mental Health. United Nations, General Assembly, 4 april 2016. Nr. A/HRC/32/33. |
23 | Frader JE. A Pediatrician's View. Narrative Inquiry in Bioethics. 2015;5(2):139-142. https://doi.org/10.1353/nib.2015.0040 |
24 | Monro S, Crocetti D, YeadonLee T, Garland F, Travis M. Intersex, variations of sex characteristics, and dsd: the need for change. Huddersfield, UK: University of Huddersfield, October 2017. Nr. 978-1-86218-151-9. |
25 | Viloria H. Born Both: An Intersex Life. New York, NY, USA: Hachette Books; 2017. |
26 | Cook A, Spinazzola J, Ford J, Lanktree C, Blaustein M, Cloitre M, et al. Complex Trauma in Children and Adolescents. Psychiatric annals. 2005;35(5):390-398. https://doi.org/10.3928/00485713-20050501-05 |
27 | WHO, OHCHR, UNAIDS, UNDP, UNECA, UNESCO, et al. Eliminating Female Genital Mutilation: An Interagency Statement -Ohchr, Unaids, Undp, Uneca, Unesco, Unfpa, Unhcr, Unicef, Unifem, Who. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2008. Rapport Nr. 978 92 4 159644 2. |